مستند گردش کامل با کیفیت عالی

تعداد : 3 دي وي دي
نسخه خانگی
کيفيت : عالی
تعداد قسمت : 12 قسمت
شبکه چهار سیما

گردش
این مجموعه در ایام نوروز ۱۳۹۰ پخش شده است مجموعه برنامه مستند گردش
«گردش» مجموعه برنامه‌ای است درباره‌ میراث فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری کشور که از شبکه ۴ سیما پخش می‌شود. تهیه‌کننده برنامه، محمدعلی اینانلو و نویسنده و کارگردان آن امیر نیک‌کار است. تصویربرداری برنامه را هم امیر نیک‌کار انجام داده به استثنای بخش‌های طبیعت و حیات وحش که توسط آرش اینانلو فیلمبرداری شده است.
«گردش»، نوروز گذشته هم با ما بود. اینانلو در مصاحبه‌ای که با مریم ضیغمی درخصوص مجموعه برنامه نوروز سال گذشته انجام داده، دغدغه‌اش را برای ساخت این برنامه این‌طور بیان کرده است : «هر سال در ایام تعطیل حتی ۲ روز تعطیلی مردم ما به مناطقی مانند استانبول و دبی برای گردش می‌روند و این مناطق پر از ایرانی است! نوروز امسال در استانبول قدم می‌زدم، هر دو قدم، ۵ ایرانی با من سلام و احوالپرسی می‌کردند. در نتیجه چنین اطلاع‌رسانی‌هایی الزامی است و باید انجام شود تا مردم بدانند در کشور خودشان چه مکان‌های دیدنی‌ای وجود دارد. ما چگونه می‌توانیم جاذبه‌های گردشگری کشور را به مردم معرفی کنیم و آنها را ترغیب به بازدید از بناهای داخلی نماییم. اصلا دلیل این‌که مردم بیشتر به آثار خارجی توجه نشان می‌دهند، چیست؟ آیا مشکل فقط در فقدان اطلاع‌رسانی مناسب است یا این‌که نوع اطلاع‌رسانی و کیفیت آن هم اهمیت دارد؟ تصاویری که ما از بناهای خودمان پخش می‌کنیم، به لحاظ کیفیت بصری آیا قادر است با تصاویر پخش‌ شده از بناهای تاریخی کشورهای دیگر رقابت کند؟ کارگردانی و تدوین برنامه‌های تولیدی ما در چه سطحی هستند و مستندهای آنها در چه سطحی؟
باید گفت با وجود کادر حرفه‌ای برنامه، متاسفانه مجموعه برنامه‌ «گردش» دست‌کم در سری جدید و به طور خاص در برخی بخش‌های مربوط به بناهای تاریخی ضعیف عمل می‌کند و قادر نیست موفقیت برنامه‌های دیگر اینانلو را تکرار کند. شاید در مرحله نخست به نظر برسد این ضعف مستقیما مربوط می‌شود به جای خالی اینانلو در روایتگری سری جدید برنامه اما مشکل مجموعه مستند «گردش» به این مساله محدود نمی‌شود. از آن مهم‌تر کیفیت بصری پایین برنامه است و این‌که نمی‌تواند نمایانگر جاذبه‌ گردشگری باشد.
بحث را مصداقی‌تر پیش ببریم. به عنوان نمونه در قسمتی از برنامه که موضوع آن بنای تاریخی تخت جمشید و معرفی آن بود، جدا از این‌که کارشناس مرمت برنامه که وظیفه‌ روایتگری و معرفی را بر عهده داشت فاقد ویژگی‌های لازم برای اجرای یک برنامه‌ تلویزیونی بود و از قدرت بیان و توانایی تبیین مناسبی در این خصوص برخوردار نبود، تصاویر گرفته شده از بنا هم نقص‌های فراوان داشتند و حتی در مواردی تاثیر معکوس می‌گذاشتند. اگر هدف برنامه هشدار در مورد تخریب بناهای تاریخی و ضعف مدیریت درخصوص نگهداری از آنها بود، می‌شد گفت این تصاویر تا حدودی مناسب هستند و در راستای مقصود اصلی قرار دارند.
در این برنامه کادرهایی بسته شده که در آن سطل زباله هم دیده می‌شود، بازدیدکنندگانی که از دور توی دوربین نگاه می‌کنند هم دیده می‌شوند، بیشتر از زیبایی‌های بنا، خرابی‌ها و زشتی‌های آن‌ توی چشم است، حتی کم‌ترین نشانی از عظمت و بزرگی بنا وجود ندارد. حتی در انتخاب نوع لنز و تنظیمات مربوط به رنگ و نور هم کوتاهی شده است. تصاویر تخت هستند و عدم استفاده از لنز واید، باعث کم شدن عمق میدان و نزدیک شدن تصاویر پیش‌زمینه و پس‌زمینه و در نتیجه عدم تمایز میان سنگ‌های بنا و تخته ‌سنگ‌های کوه‌های پشت بنا شده است. عظمت و گستردگی بنا هم به دلیل عدم استفاده از لنز واید مخدوش شده و آسیب دیده است. به لحاظ رنگ و نور هم تصویربرداری مجموعه خطاهای واضح دارد؛ نه از نور طبیعی خورشید استفاده مناسبی شده، نه از نورپردازی مصنوعی و نه حتی از تنظیمات داخلی دوربین مثل وایت بالانس و… نتیجه این شده که آسمان سفید است و سنگ‌ها خاکستری. روشن است که این تصاویر تخت و خاکستری که حتی سایه روشن هم ندارند تا به تصویر حجم دهد تا چه اندازه مخاطب را نسبت به موضوع برنامه یعنی تخت جمشید زده می‌کنند و در او تاثیر عکس می‌گذارند.
ممکن است بگویند «گردش» عامدانه قصد دارد برنامه‌ای خودمانی باشد نه مستندی خوش‌ساخت و چشم‌نواز. می‌خواهد همان چیزی را نشان مخاطب دهد که هنگام بازدید از گردشگاه‌ها به چشم خود می‌بیند نه این‌که در زیبایی‌ها اغراق کند و زشتی‌ها را حذف کند. برای این‌که ببینیم این سخن تا چه اندازه پذیرفتنی و قابل دفاع است، باید برگردیم به مباحث مبنایی مربوط به برنامه‌سازی و فیلمسازی یا همان کار با تصویر متحرک. با این سوال شروع می‌کنیم که آیا به نظر شما آنچه ما در تصاویر این برنامه می‌بینیم بیشتر به واقعیت عینی بنا نزدیک است یا آنچه در تصاویر شیک و خوش رنگ و لعاب مستندهای عظیم شبکه‌های تلویزیونی بزرگ دنیا از تخت جمشید می‌بینیم؟ ظاهرش این است که اولی واقعی‌تر است و دومی ساختگی‌تر و آمیخته با اغراق و تصنع، اما واقعیت چیز دیگری است، ما اگر تخت جمشید را با همین خرابی‌ها و زشتی‌ها و خاکستری‌های فراوانش از نزدیک ببینیم باز هم از آن زده نخواهیم شد چون عظمتی دارد که این جزئیات را از ذهن ما پاک خواهد کرد. تصاویر برنامه‌ گردش، زشتی‌های بنا را گزینش می‌کنند و زیبایی‌هایش را نشانمان نمی‌دهند حال آن‌که این زشتی‌ها در مقایسه با کلیت بنا و تاثیر زیباشناختی عمیقی که بر ما می‌گذارد بسیار اندک هستند. در طرف مقابل، تصاویر زیبا و چشم‌نواز مستندهای دیگر قرار دارند. آنها چه می‌کنند؟ هیچ فریبی در کار نیست. این تصاویر، زشتی‌ها را نادیده نمی‌گیرند، بلکه زیبایی نهفته در آنها را به ما نشان می‌دهند. همان زیبایی عمیقی که در مواجهه مستقیم جور دیگری درکش می‌کنیم و فیلمساز ناچار است بنا به اقتضای کارش، این احساس ناشناخته را به عناصر بصری ترجمه کند و در شکل و شمایلی تقلیل‌ یافته در قالب تصویر به ما نشان بدهد. پس اگر کادرش را جوری می‌بندد که عناصر زاید و نازیبا در آن دیده نشود و از رنگ و نور و زاویه کانونی دوربین هم بهترین استفاده را می‌کند، بنایش بر دروغ و فریب نیست و چاره‌ای جز این ندارد.
«گردش» بیش از آن‌که برنامه‌ای تصویری باشد، برنامه‌ای رادیویی است. یعنی تکیه‌اش بر اطلاع‌دهی کلامی است. بنا به آنچه درباره‌ تصاویر برنامه گفته‌ شد حتی می‌شود ادعا کرد نسخه‌ رادیویی این برنامه تاثیر بهتری از نسخه‌ تلویزیونی‌اش خواهد داشت. اما در این اطلاعات کلامی هم نقص وجود دارد. به طور مثال در همین قسمت (تخت جمشید)، مجری برنامه یک کارشناس مرمت است و طبعا تمرکزش بیشتر بر مباحث مرمتی بناست نه آگاهی‌های تاریخی و باستان‌شناسانه مربوط به اثر. این در حالی است که هدف برنامه معرفی بناست نه معرفی نحوه‌ حفاظت، بازسازی و مرمت آن. استفاده‌ نامنسجم از موسیقی متن و تدوین سردستی و غیرکلاسیک هم از دیگر اشکالات برنامه‌ «گردش» است که در اینجا مجال پرداختن به آنها نیست.
کارگردان : محمدعلی اینانلو
محصول سال : ۱۳۹۰
کشور : ایران