سریال بیداری

شبكه 3 سیما با قرار دادن محور زندگی جوانان، هر بار به سراغ داستان‌هایی می‌رود كه شخصیت‌های اصلی آن چند جوان و موضوعش مشكلات آنان است.

سریال بیداری باز هم چند جوان را كه یكی از آنها دختری شهرستانی است محور داستان خود قرارداده است تا از این منظر به مشكلات جوانان و دغدغه های آنها بپردازد. در این چند ماهی كه این سریال پخش شده مخاطبان زیادی را پای تلویزیون نشانده است.این مطلب نگاهی دارد به این سریال و عوامل جذابیت آن.

سریال بیداری نخستین تجربه بهرام عظیم پور در مقام كارگردان است و این اولین تجربه به لحاظ كارگردانی، میزانسن‌ها و ویژگی‌های بصری نقطه روشنی در كارنامه او محسوب می‌شود. ماجرای سریال روایت تكراری دختری شهرستانی است كه فریب خانواده ثروتمندی را خورده و به صورت عقدی ثبت نشده، همسر پسر آنها شده است بی‌خبر از اینكه همسرش به علت بیماری در حال مرگ است و او بازیچه‌ای برای روزهای آخر عمر پسر است تا پیش از مرگ خوش باشد.

پس از مرگ پسر، خانواده اش مودبانه دختر (ترنگ) را ترد می‌كنند تا این كه او از طریق همسر اول شوهرش ماجرا را می‌فهمد و زمانی شروع به تقلا برای ثبت ازدواجش می‌كند كه در ضربه دیگری می‌فهمد باردار است و این نقطه عطفی می‌شود كه تصمیم می‌گیرد به كمك یك وكیل ازدواجش را ثابت كند. اغلب مضامین اجتماعی و مشكلات و رنج‌هایی از این دست تا به حال دستمایه ساخت سریال‌های مختلفی قرار گرفته‌اند و اغلب آنها برای مخاطب تكراری بوده و سرانجامشان هم بر اساس تجربه قابل حدس است.

اما در باز تعریف مضامینی این چنینی آنچه حاصل كار را متفاوت كرده و مانع از افتادن به ورطه تكرار می‌شود نگاه متفاوت كارگردان یا فیلمنامه نویس به یك موضوع تكراری است اگر كارگردان و فیلمنامه نویس هم در پرداخت فیلمنامه و شخصیت‌ها و هم در نحوه ساختار، دكوپاژ و میزانسن‌ها نگاهی شخصی و از منظری جدید و متفاوت به مضمون داشته باشد طبعا سریال تكراری و خسته‌كننده نخواهد بود. این نگاه متفاوت به صورتی هر چند كمرنگ در سریال بیداری وجود دارد اما باورپذیر نبودن وقایع سریال تا حد زیادی آن را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

سریال هایی كه مشكلات اجتماعی را به تصویر می‌كشند نخستین ویژگی آنها باور پذیر بودن و ملموس بودن ماجرای آنهاست و این منطق باورپذیری باید بر تمام اجزای فیلمنامه حاكم باشد؛ از شكل گیری كاراكتر‌ها تا پیشرفت روند روایت و در نهایت سرانجام داستان باید به شیوه‌ای پرداخت شود كه حضور كار گردان و فیلمنامه‌نویس در آن ملموس نباشد و وقایع به شكل تصادفی اتفاق نیفتند و باید در ورای حضور، رفتار و دیالوگ هر كاراكتر، دلیل و منطق و انگیزه‌ای قوی وجود داشته باشد.

هر چند موضوع سریال بیداری، مضمونی جذاب است اما این مضمون كمی عجولانه پرداخت شده و تا این قسمت كه بخش عمده‌ای از سریال پخش شده است وقوع بسیاری از اتفاقات سریال با سئوال های بی‌جواب بسیاری همراهند از جمله این كه هر چند ترنگ دختری شهرستانی است اما او و عمویش بر مبنای چه منطقی و با چه انگیزه و دلیلی به ازدواجی صرفاً لفظی و بدون ثبت رضایت داده‌اند؟

با توجه به این كه واكنش‌های بعدی ترنگ ثابت می‌كند كه او چندان هم دختر نامعقولی نیست و حتی اگر او هم به‌دلیل جوانی دچار اشتباه شده باشد حضور عمو در چنین عقدی، توجیه قضیه را مشكل می‌كند و همین ماجرای غیرمنطقی و پر از سؤال قرار است كل اتفاقات بعدی سریال را رقم بزند (ماجرایی كه هنوز نفس وقوع و چرایی آن برای مخاطب محل سئوال است).

از سویی حضور همسر اول شوهر ترنگ (با بازی دلنشین بهناز جعفری) و رفتار او با توجیهاتی چندان منطقی همراه نیست. آگاه ساختن ترنگ و حمایت از او توسط كاراكتر بهناز جعفری كه می‌توانست به قصد كینه جویی و انتقام از خانواده شوهر باشد در ادامه به حمایتی بیش از حد همدلانه و همه جانبه از ترنگ بدل می‌شود و به نظر می‌رسد كاسه‌ای زیر نیم‌كاسه است. سریال به شخصیت این زن هر گز نزدیك نمی‌شود و حضور او ودلایل این حضور در زندگی ترنج هر گز توجیه سرراست و روشنی پیدا نمی‌كند.

پس از آن نوبت می‌رسد به حضور وكیلی كه به طرزی معجزه آسا سر و كله اش پیدا می‌شود، وكیلی حرفه‌ای و زبر دست كه به‌رغم بی‌پولی موكلش او را كاملا حمایت می‌كند.

هر چند حضور چنین وكیلی با دلایلی كمرنگ، سهل گیرانه و نه چندان باور پذیر و به شكل معرفی او توسط دوست ترنگ، توجیه می‌شود اما اینها نمی تواند انگیزه كافی برای كمك همدلانه و مشتاقانه چنین وكیل متبحری باشد.مسئله اینجاست كه اگر نقبی به عالم واقعیت بزنیم و نگاهی به اتفاقات اجتماعی داشته باشیم میزان باور پذیری چنین وقایعی برایمان روشن می‌شود و به وضوح در می‌یابیم كه انگار كارگردان و سایر دست اندركاران صفحه خوشرنگ شطرنجی را چیده‌اند و مهره‌های خوبی را كنار هم گذاشته‌اند اما منطق بازی در اینجا رعایت نشده است.

با نگاهی به مشكلاتی از این دست در جامعه و در مقوله ازدواج و طلاق كدام پرونده را می‌توان یافت كه بدون گرفتاری‌های بسیار و صرف هزینه‌های گزاف به همین سادگی توسط وكیلی حرفه‌ای پیگیری شود؟ و در آنها به سادگی یك دختر شهرستانی تنها و ساده دل ادعای ثبت ازدواجی شفاهی و دریافت مهریه را داشته باشد. در مجموع همه اینها سئوالاتی است كه با وجود پخش قسمت‌های زیادی از سریال هنوز بی‌جواب مانده‌اند.

از سویی سریال بیداری با استفاده از كاراكتر‌های محدود به خوبی می‌توانست به هر كدام آنها نزدیك شده و شخصیت‌های پیچیده‌ای را خلق كند؛ دشخصیت‌هایی كه برای مخاطب جذاب بوده و سبب می‌شود تا او سریال را پیگیری كند.

اما این سریال حتی انگیزه‌های شخصیت اول سریال یعنی ترنگ را هم به خوبی روشن نمی‌كند؛ او همیشه مردد است و اصلا معلوم نیست دقیقاً چه می‌خواهد مثلا این كه اصلا موضع روشن و تصمیمی برای نگهداری بچه ندارد و این بی‌تصمیمی و سر در گمی و انفعال او باعث می‌شود مخاطب نقش اول سریال را چندان جدی نگیرد یا در كاراكتر‌های دیگر مثل خواهر شوهر ترنگ -سارا غفاری- بیننده هر گز به كنه كینه و رفتار تلخ او با ترنگ نمی‌رسد و چندان به این شخصیت پرداخته نمی‌شود كه علت رفتارهایش توجیه پذیر باشد.

آنچه كه از او می‌بینیم پوسته‌ای ظاهری است، زنی بدخلق كه همیشه با ترنگ سرد و بد حرف می‌زند و از زندگی‌اش راضی نیست هر چند همسر او در نقش مردی دو چهره- خونسرد و منفعت طلب- خوب پرداخت شده است.

در مجموع سریال بیداری به‌رغم تمام مشكلات گفته شده به عنوان تجربه اول كارگردان آن كاری خوش ساخت است و بازی‌های خوبی دارد و می‌توان گفت صرف‌نظر از فیلمنامه و مشكلات آن كاری در خور توجه است